كمك به فرايند تحول ذهني كودكان

در اين مقاله هدف آن است تا فرآيند تحول ذهني كودكان شرح داده و راهكارهايي براي والدين و مربيان مطرح شود تا بتوانند در رشد بهينه فرزندشان فعال باشند.

درست هنگامي كه كودك شما طبيعتا مشتاق كاوش و كشف دنياي خود مي باشد، بايد براي او اين امكان را فراهم آوري كه براي يادگيري فراتر برانگيخته گردد.

زماني كه اشيا ساده اي را در اختيار او قرار مي دهي، بسيار بهتر قادر مي شود روش هاي استدلال عقلي را بياموزد تا هنگامي كه به او روش ساده ي شمارش اعداد را مي آموزي. بازي هاي مختلفي را مي توان از مقوا، كارتن، نوار كاغذي، قوطي هاي غذاي اطفال، كارت هاي بازي، بشقاب هاي كاغذي، نخ و قرقره به وجود آورد.

پژوهش هاي اخير در مورد تفكر و فرايندهاي يادگيري كودكان، همگي مبتني بر تجارب ژان پياژه هستند. اين پژوهش ها و تكنيك هاي انگيزش طبيعي را به گونه اي براي رشد ذهني كودك شما قبل از ورود به دبستان طرح ريزي كرده اند تا او از هر گونه فشار يا سخت گيري آزاد باشد.

اين نظريه كه ، «هوش ميزان ثابتي دارد و در زمان لازم و با سرعت مطلوب خود شكوفا مي شود تا به يك نقطه پيش بيني شده قبلي برسد.» امروزه به ميزان قابل توجهي از اعتبار افتاده است. تجارب كودك نقش مهمي را در رشد ذهني او بازي مي كنند. متخصصان يادگيري عقيده دارند كه در زمينه ي رشد ذهني ما نمي توانيم همان گونه كه انتظار داريم دندان هاي شيري كودك با فرا رسيدن زمان دندان هاي دائمي او بريزند، غير فعالانه منتظر بمانيم. اگر كودكي آمادگي يادگيري را نداشته باشد، ما مي توانيم او را در جهت آماده شدن كمك كنيم.

تجارب سالهاي اوليه زندگي قوي و محو ناشندني هستند. نظر دانشمندان در مورد يان سوال كه چند درصد هوش بزرگسالان قبل از شش سالگي تشكليل مي شود متفاوت است، ليكن همه ي آنها مقدار هوش تشكيل شده در آن سالها را بالا مي دانند. تا زماني كه كودك وارد مدرسه بشود شالوده ي تعليم و تربيت او قبلا چه خوب و چه بد، ريخته شده است و شما بيش از هر معلمي در پرورش رشد ذهني او موثر هستيد.

از همان ابتداي امر كودك بايد مفاهيمي مانند: كميت ، مسافت، اندازه، عدد و فضا را از تجارب مستقيم خويش كسب و تقويت نمايد.

به سبب اين كه تجارب اخذ شده از محيط، نقش مهمي در رشد ذهني و پيشرفت كودك دارند، امروزه درباره ي آموزش غير مستقيم يا «برنامه نامريي» در خانواده، گفت و گوهاي بسياري مي شود. آموزش غير مستقيم اكثرا به جانب خواندن گرايش دارد. در بسياري از خانواده ها براي كودكان داستان هايي خوانده نام اشيا را ياد داده و تجارب زيادي را در اختيارشان قرار مي دهند كه در توانايي آن ها براي خواندن كمك بسيار زيادي مي كند.

تعداد بسيار كمي از كودكان هستند كه فرصت هاي مشابه و غني را براي يادگيري مفاهيم عددي در خانه، دارا هستند. در بسياري از موارد، تنها قدم موثر در راه آموزش عدد اين است كه كودك «بشمارد». شمارش اعداد توسط حافظه و به خاطر سپردن اسامي اعداد به ترتيب، براي كودك چندان معني دار نيست.

ممكن است كودكان شمارش را ياد بگيرند ولي فهم عدد چيزي است كه از راه تجربه ي شخصي خود آنها بايد به وجود آيد. عدد يك مفهوم منطقي است كه از تركيب دو تصوير پيش عدد يعني طبقه بندي كردن و ترتيب دادن به وجود مي آيد. فهم حقيقي اعداد بيش از هر چيز، به رشد اين دو فعاليت منطقي كه در حقيقت اساس هر تفكر تحليلي را تشكيل مي دهند، بستگي دارد.

گام هاي معيني وجود دارند كه والدين به منظور رشد و پرورش اين مفاهيم، در ساله هاي بحراني قبل از شش سالگي مي توانند، بردارند.

در اين موقع براي والدين فرصت هاي گران قيمتي پيش مي آيد تا كودك قبل از مدرسه خود را در ازدياد تفكر تحليل كمك كرده و به همان اندازه كه در زمينه ي خواندن تجاربي در اختيار او قرار مي دهند، يك زمينه ي غني در موضوعات تحليلي نيز مانند رياضيات و علوم در اختيار او قرار دهند.

طبقه بندي كردن مستلزم اين توانايي است كه كودك شباهت ها و اختلافات اشيا را تشخيص داده و اشيا را به نسبت تشابه و تفاوتشان گروه بندي مي نمايد. يكي از نتايج طبيعي زحمات و كوشش هاي يك كودك، درك معني و شناسايي دنياي اطراف خويش است. تا به آن وسيله شناخت درستي از اشيا دنياي اطراف خود به عمل آورد.

به عنوان يكي از مهارتهاي هوش، طبقه بندي كردن، مركز بعضي از يادگيري ها است. به همچنين، طبقه بندي كردن براي مشكل گشايي در زمينه هاي مختلف از قبيل رياضيات و علوم اجتماعي و توانايي هايي مانند كشف شباهت ها و اختلافات، از ضروريات بوده و اساس تفكر خلاقه مي باشد.

تجارب اوليه ي كودك در مورد طبقه بندي كردن، بايد از طريق اشياد واقعي انجام شود، كودكان در دنياي واقعيات زندگي مي كنند. آنها بسيار پيش از آن كه بتوانند با مشكلات كلامي مواجه گردند، در برخورد با اشيا مادي مي توانند استدلال كرده و منطق به كار برند.

پياژه به اين اعتقاد معروف «برونر» كه از طريق تقويت محيط كودك مي توان امكانات بسيار وسيعي براي وي فراهم نمود، اشاره مي كند.

اختلاف عقيده «پياژه» و «برونر» در ميزان امكاناتي است كه از تغيير محيط، پديد مي آيد. «برونر» تحول ذهني كودكان را به يك سري گام هاي پياپي كه هر كدام داراي قابليت هاي معيني است، تشبيه مي كند كه رشد هر يك از اي قابليت ها پيش نياز رسيدن به گام بالاتر است. محيط هاي متفاوت در تسريع و كند كردن اين گام ها، نقش موثري دارند. بنابراين، اختلاف نظر دو دانشمند در ميزان تغييري است كه از محيط حاصل مي شود. «پياژه» عقيده دارد كه اين تغيير به مقدار متوسط حاصل مي شود، در حالي كه «برونر» به عظمت اين تغيير اعتقاد دارد.

«برونر» علاوه بر تاكيد نقش محيط، مي خواهد تغييراتي در اين نقش به وجود آورد، جايي كه پياژه فقط ناظر به تحول در مراحل مختلف بوده و ميخواهد شواهدي از ادراك كودك در اين مراحل به دست آورد.

هدف كوشش هاي «برونر» اين است كه فهم كودكان را فزوني بخشيده و حركت آنها را در طي اين مراحل تسريع نمايد.

با وجودي كه «برونر» معتقد است تغييرات آشكار تفكر كودك، يكي در زماني است كه او صحبت كردن را مي آموزد و تغيير ديگر در پنج تا هفت سالگي و سومين تغيير آشكار در آغاز دوره ي نوجواني به وجود مي آيد، با اين همه، مي گويد مراحل متوالي رشد ذهني كودك به طور روشن با سن او ارتباط ندارند. اين نكات با سنني مورد نظر «پياژه» براي انتقال از مرحله اي به مرحله ي ديگر، تقريبا مطابقت دارند.

تجارب روشن و دست اولي كه انگيزش تفكر هستند در اختيار كودكان قرار گيرند. هدف بعضي از اين بازي ها نشان دادن سطح رشد ذهني كودك، كمك به فهم استدلال او و مقايسه ي نحوه ي تفكر كودك با نحوي ي تفكر بزرگسالان است.

بازي ها بر اساس سطح دشواري آنها به دو گروه تقسيم شده اند. بازي ها دقيقا به سنين معيني بستگي ندارند، چون گاهي اوقات كودكان هم سن در سطوح مختلف رشد ذهني قرار دارند. از آنجايي كه كودكان در سنين متفاوتي به مدرسه مي روند، لذا اصطلاح كودكان پيش دبستاني نيز معني ثابت و معيني ندارد. فاصله سني براي ساده ترين بازي ها، به طور كلي از چهار سالگي شروع و تا سن شش سال ونيم كه براي مشكل ترين بازي ها انتخاب شده است، ادامه دارد. به نظر من بهتر است بازي هاي گروه اول را شروع و در صورت سهولت، گروهبندي بازي ها را انجام دهيد.

قبل از شروع بازي ها لازم است نكات زير مورد توجه قرار گيرند:
بگذاريد كودك براي خود فكر كند. وقت زيادي در اختيار او قرار دهيد. هرگز پاسخ را به كودك نگوييد، مگر در مورد استنثنايي كه آن هم فقط بايد به اشاره مختصري اكتفا شود. اين اشاره ها بايد نقش سنگ هايي را داشته باشند كه در عرض جويباري گذارده مي شوند تا عابر از روي آنها عبور كند. اگر شخص ديگري كودك را از روي اين سنگ ها عبور دهد، در حقيقت كودك چيزي ياد نمي گيرد. هر راه حلي كه او خودش پيدا كند، به كودك اعتماد به نفس داده و مشكل بعدي را برايش آسان تر مي سازد.

منبع:كانون مشاوران ايران-كمك به فرايند تحول ذهني كودكان

والدين يادگيري را بالا ميبرند و مي توانند به موفقيت كودك در مدرسه كمك كنند.

زبان اول كودك خود را تمرين كنيد

اگرچه يادگيري زبان انگليسي مهم است به همان اندازه مهم است كه كودك شما به صحبت كردن زبان اول خود ادامه دهد. اين به او كمك خواهد كرد كه انگليسي را سريعتر ياد بگيرد. مهارتهاي خوب در صحبت زبان در خانه اعتماد به نفس را خواهد ساخت. اينجا تعدادي كار هست كه شما ميتوانيد با كودك به زباني كه در خانه صحبت ميكنيد انجام بدهيد:

با يكديگر صحبت كنيد و تجارب خانواده را به اشتراك بگذاريد
نامه هايي به اعضاي خانواده بنويسيد
تكاليف مدرسه را باهم مرور كنيد
موضوعات متفاوت را بخوانيد
در مورد كتابها، فيلم ها، برنامه هاي تلويزيوني و اتفاقات بحث و گفتگو كنيد
در يك كتابخانه عمومي ثبت نام كنيد
اغلب به كتابخانه عمومي سر بزنيد و كتابهايي را به زبان اول كودكتان يا انگليسي امانت بگيريد
علايق و سرگرمي هاي كودكتان را تشويق كنيد
براي آموزش كودك خود بيشتر بخوانيد:

آموزش كودك و نوجوان

اگر كودك شما در دوره ابتدائي است، اينجا روشهايي وجود دارد كه شما مي توانيد به آنها براي موفقيت در مدرسه كمك كنيد.

اشعار كودكانه و ترانه هايي را بهمراه حركات دست در زبان انگليسي و زبان اول خود بگوييد.
با كودكتان براي او هر روز در زبان انگليسي و يا زبان اول خود بخوانيد ( حداقل ده دقيقه در روز)
به كودكتان نشان دهيد شما چگونه نوشتن را استفاده مي‌كنيد.
فرصتهايي را براي نمايش نام كودكتان پيدا كنيد
به جاي صداي حروف از نام حروف استفاده كنيد
حروف مغناطيسي را براي خانواده جهت نوشتن و خواندن پيامها تامين كنيد
يك محيط كار تعريف شده واضح را فراهم كنيد و مصالح ضروري را تامين كنيد جهت تمرين زودهنگام خواندن و نوشتن.
اتفاقات و افراد داخل كتاب را با ايده ها و تجارب خود مقايسه كنيد.
از يك تخته پيام رساني براي ارتباط با اعضاي مختلف خانواده استفاده كنيد و حرف ها و پيام هاي خود را روي ان به صورت روزانه بنويسيد.
به اعضاي خانواده نامه، كارت تبريك و پيام بنويسيد و انها را تشويق به جواب دادن كنيد.
جدول متقاطع كلمات ساده و پازل جستجوي كلمه را امتحان كنيد.
بيشتر بخوانيد:

رشد زبان كودك: ۱۰ تا ۱۲ ماهگي

اينجا روشهايي وجود دارد كه شما مي‌توانيد به رشد سواد نوجوان خود و مهارتهاي حساب هنگامي‌كه به دبيرستان انتقال ميابند كمك كنيد.

مقالات روزنامه را بخوانيد، تلويزيون نگاه كنيد و پوشش خبري راديو را گوش كنيد و درباره مجلات و ژورنالها بحث و گفتگو كنيد.
ليست هاي خريد را با يكديگر آماده كنيد و قيمت ها، اندازه ها و برند ها را مقايسه كنيد. اين روش خوبي براي استفاده از آگهي هاي آخر هفته براي پيدا كردن بهترين تخفيف ميباشد.
به آگهي ها باهم نگاه كنيد و برآورد كنيد كه شما چه مقدار پول ميتوانيد پس انداز كنيد اگر برندهاي مختلف را بخريد.براي مثال، قيمت هاي لباس را در فروشگاه هاي مختلف يا تجهيزات ورزشي را در فروشگاه هاي وسايل ورزسي مقايسه كنيد. همچنين اين يك روش خوب براي آموزش نوجوانتان درباره پيدا كردن قيمت هاي خوب ميباشد.

كوپن ها را جمع كنيد و ببينيد شما چقدر ميتوانيد پس انداز كنيد
بازيهاي منطقي رياضي بازي كنيد يا با يك ماشين حساب يا كامپيوتر كار كنيد.
نمودار اطلاعات متفاوتي را رسم كنيد، شايد براي مصرف گاز خانواده، صرف وقت تماشاي تلويزيون، صرف زمان در اينترنت يا براي گوش دادن به سي دي و ديگر موسيقي ها، و با نوجوان خود درباره نمودار بحث و گفتگو كنيد.
با نوجوان خود درباره محيط زيست گفتگو كنيد. از او بخواهيد به استفاده برق نظارت كند و به باغباني و برنامه هاي بازيافتي كمك كند.
بازيهاي زباني و املايي بازي كنيد. مانند خط خطي كردن، لولو بازي (Boggle) يا بازي اسم و شهرت و املاي صحيح و معاني درست كلمات را جستجو كنيد.
نوجوان خود را براي خواندن بصورت مستقل تشويق كنيد. او مي‌تواند مجلات، روزنامه ها، كتابهاي كميك يا هرچيزي را به انتخاب خودش بخواند.
يك حس مسئوليت را با كودك خود بواسطه اختصاص كارهاي منظم رشد دهيد. براي مثال، آماده كردن ميز، خالي كردن ماشين ظرف شويي، تميز كردن اتاق، لباس شويي، گرد گيري و مقدمات پخت و پز.
با نوجوان تان يك برنامه براي كارهاي روزانه خانه، تكاليف و بازبيني ايجاد كنيد. جاي خوبي براي خواندن پيدا كنيد:

بدون حواس پرتي ( تلويزيون، تلفن، استوديو، بازيهاي ويدئويي). يك علامت «مزاحم نشويد» قرار دهيد اگر ضروري است.
يك صندلي مناسب و ميز با يك سطح صاف كه عاري از درهم ريختگي است.
نورپردازي خوب

منبع:كانون مشاوران ايران-كمك به يادگيري زبان كودك (۳ تا ۷ ساله)

تنبيه صحيح كودك:كودك بايد انقدر از پدرومادر خوبي ومحبت ديده باشد.

كه اخم كردن آنها برايش سخت باشد و همين اخم او راتنبيه كند.

والديني كه دائم كودك را دعوا ميكنند اخمشان هم تاثيري ندارد.

شماره هاي تماس 01

منبع: كودك و نوجوان

نوشته هاي مرتبط:
كودك خشونت را از والدين الگو ميگيرد
هيچ وقت كودك را به اجبار براي قبول مسئوليت نكنيد
در حضور كودكان دعوا نكنيد
كودك خود را هيچ وقت شتاب زده از خواب بيدار نكنيد
مشاور كودك : بي توجهي فعال
آسيب اجتماعي با نام كودك آزاري

منبع:مركز مشاوره-تنبيه صحيح كودك

كارهاي كودك را تاييد كنيم يا با او قاطع باشيم؟

«دست نزن عزيزم» كافيه ديگه! مگه به تو نمي‌گم اين كارو نكن! در ذهن تصور كنيد كه يكي از آن روزهاي وحشتناك است كه هرگونه ترفندهاي از طرف شما بي‌اثر مانده است و هر شيطنت و آتشي كه كودكتان دلش مي‌خواسته، سوزانده است.
يك روز وحشتناكي را تصور كنيد كه ترفندهايي كه به طور معمول موثر از آب در مي‌آمد، بي‌اثر مانده و كودك دلبندتان به اصطلاح هر آتشي دلش مي‌خواسته، سوزانده است و هر چقدر شما به او گفته‌ايد «بسه ديگه! مگه نمي‌گم نكن!» گوش‌هايش به صحبت‌هاي شما بدهكار نيست و توجهي نمي‌كند. بالاخره از كوره در مي‌رويد و مقداري صدايتان را بلندتر مي‌كنيد و كمي تندتر با او صحبت مي‌كنيد؛ ولي كجاست گوش شنوا؟ جالب است بدانيد از نگاه كودكتان، او توانسته به وسيله شيطنت‌هاي خودش، توجه شما را به سمت خودش جلب كرده و مطمئنا برايش مهم نيست كه اين جلب توجه از سمت شما مثبت باشد يا منفي.تاييد كودك
ممكن است برخي مواقع به خودتان بباليد كه چقدر خوب است كه خونسردي خودم را حفظ كردم و شايد گاهي داد و فرياد هم به ذهنتان نرسد و مواردي اينچنيني را از خودتان بروز ندهيد و فقط بگوييد «دست نزن عزيزم»، ولي دوباره هيچ گوش شنوايي از طرف كودكتان نيست كه به اين حرف‌ها توجه كند. پس در نهايت چه بايد كرد؟

وقتي كودك خطايي را مرتكب شد، با چه روشي با او حرف بزنيم؟
خوب است بدانيد براي اين‌كه كودك را به سمت رفتار درست و مناسب سوق دهيم، بايد اول برخورد درست و صحيح را با كودك ياد گرفت و از راه‌هاي خودش وارد شد. چون ندانستن و تجربه نداشتن در اين زمينه، ممكن است كار دست شما بدهد و رويه و روش رفتاري اشتباه شما باعث شود كه كودكتان پرخاش كند و گاهي اوقات با حركات عجيب و پرخاشگرانه، شما را ناراحت كند.
موقعي كه مي‌خواهيد با كودكتان حرف بزنيد، بايد به چگونگي و نوع صحبتتان فكر كنيد، چون كودكتان غالبا به حركات بدن، وضعيت، اضطراب، لحن و بلندي صدايتان، نگراني و خيلي مسائل اينچنيني دقت دارند كه ممكن است شما از آنها غافل بوده و زياد به اين مسائل دقت نكنيد.
موقع صحبت كردن با فرزندتان سعي كنيد نقش بازي كنيد، يعني همه اكثر چيزها را بزرگ جلوه دهيد و در موردشان اغراق كنيد. حدالامكان سعي كنيد با اعتماد به نفس با او حرف بزنيد. بعضي مواقع كه خواسته‌هاي شما با كودكتان با هم فرق دارد، خودتان را شخص سوم خطاب كنيد تا بتوانيد از يك جنگ تمام‌عيار جلوگيري كنيد. به طور مثال بگوييد «مامان مي‌خواد دستاتو بشوره».
اين موضوع را بدانيد و جدي بگيريد كه صحبت كردن با لحني قاطع به طرز عجيب و معجزه‌آسايي اثر دارد و موثر واقع مي‌شود. در بسياري از مواقع صداي آرام، قاطع و حركات مطمئنتان براي انتقال پيدا كردن پيام به فرزند شما كافي است، چون در اين صورت به آنها اين پيام را مي‌دهد كه در اين زمينه‌ها خط قرمزهايي وجو دارند كه او نمي‌تواند پايش را از آن‌ها جلوتر بگذارد. حتما در تمام مواقعي كه با كودكتان در حالت صحبت هستيد و يا با او بازي مي‌كنيد و حتي به او غذا مي‌دهيد، تمام خونسردي خودتان را حفظ كنيد و هرگز از كوره در نرويد، چون اين كار باعث مي‌شود كه به مرور زمان بر روي رفتار و عملكرد كودك تاثير منفي بگذاريد و او را نيز ترغيب به اين كار كنيد.

منبع: مركز مشاوره ستاره ايرانيان-كارهاي كودك را تاييد كنيم يا با او قاطع باشيم؟